नवी दिल्ली:
भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (ISRO) अमेरिकन उद्योगपती एलोन मस्क यांच्या मालकीच्या SpaceX च्या Falcon 9 रॉकेटच्या मदतीने प्रथमच आपला संचार उपग्रह प्रक्षेपित करण्यासाठी सज्ज आहे. सोमवार-मंगळवारच्या मध्यरात्री हा उपग्रह प्रक्षेपित केला जाणार आहे. यामुळे दुर्गम भागात ब्रॉडबँड सेवा उपलब्ध होणार आहे. याशिवाय प्रवाशांना फ्लाइटमध्ये इंटरनेट सुविधाही मिळणार आहे.
भारताच्या अंतराळ संस्थेने या दळणवळण उपग्रहाला GSAT N-2 असे नाव दिले आहे. त्याला GSAT 20 असेही म्हणतात. GSAT-N2 चे मिशन लाइफ १४ वर्षे आहे. 4700 किलो वजनाचा हा व्यावसायिक उपग्रह केप कॅनवेरल, फ्लोरिडा, यूएसए येथील स्पेस कॉम्प्लेक्स 40 येथून प्रक्षेपित केला जाईल. SpaceX ने हा लॉन्च पॅड यूएस स्पेस फोर्सकडून भाड्याने घेतला आहे, जो देशाच्या सशस्त्र दलांची विशेष शाखा आहे. हे 2019 मध्ये त्याच्या स्पेस गुणधर्म सुरक्षित करण्यासाठी तयार केले गेले.
प्रक्षेपण किती वाजता होईल?
सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्म X वरील SpaceX च्या खात्यावर GSAT N-2 चे प्रक्षेपण प्रसारित केले जाईल. सोमवारी रात्री 11.46 वाजता प्रक्षेपणासाठी काउंटडाउन सुरू होईल. मंगळवारी सकाळी 12.01 वाजता लिफ्ट ऑफ सुरू होईल. काही कारणास्तव प्रक्षेपणात अडचण आल्यास मंगळवारी दुपारी ३.०३ वाजता उपग्रहाचे प्रक्षेपण केले जाईल. आम्ही तुम्हाला सांगतो की लॉन्च विंडो सुमारे एक तास 50 मिनिटांची आहे. या वेळेत प्रक्षेपण पूर्ण करणे आवश्यक आहे.
GSAT-N2 ची वैशिष्ट्ये
-GSAT-20 उपग्रहाची खास रचना दुर्गम भागातील दळणवळण व्यवस्था सुधारण्यासाठी करण्यात आली आहे. -यामुळे दुर्गम भागात ब्रॉडबँड इंटरनेट सुविधा उपलब्ध होईल. हा उपग्रह 48Gpbs च्या वेगाने इंटरनेट प्रदान करेल.
-हा उपग्रह अंदमान-निकोबार द्वीपसमूह, जम्मू-काश्मीर आणि लक्षद्वीपसह दुर्गम भारतीय भागात दळणवळण सेवा प्रदान करेल.
-त्यात 32 अरुंद स्पॉट बीम असतील. 8 बीम ईशान्य क्षेत्रासाठी असतील, तर 24 रुंद बीम उर्वरित भारतासाठी समर्पित आहेत. या 32 बीमना भारतीय हद्दीत असलेल्या हब स्टेशन्सकडून समर्थन मिळेल. का बँड हाय-थ्रूपुट कम्युनिकेशन पेलोड क्षमता अंदाजे ४८ जीबी प्रति सेकंद आहे. यामुळे देशातील दुर्गम गावे इंटरनेटशी जोडली जातील.
GSAT-N ची -80% क्षमता एका खाजगी कंपनीला विकली गेली आहे. उर्वरित 20% विमानसेवा आणि सागरी क्षेत्रातील खाजगी कंपन्यांनाही विकले जातील.
– हा उपग्रह केंद्राच्या ‘स्मार्ट सिटी’ उपक्रमाला चालना देईल. फ्लाइटमध्ये इंटरनेट कनेक्टिव्हिटी सोयीस्कर बनवण्यातही मदत होईल.
प्रक्षेपणासाठी ISRO ने SpaceX चे रॉकेट का निवडले?
सध्या भारतीय रॉकेटमध्ये ४ टनांपेक्षा जास्त वजनाचे उपग्रह सोडण्याची क्षमता नाही. त्यामुळे इस्रोने इलॉन मस्क यांच्या अंतराळ संस्थेसोबत एकत्र काम करण्याचा निर्णय घेतला. पूर्वी ISRO जड उपग्रह प्रक्षेपित करण्यासाठी फ्रान्सच्या एरियनस्पेस कन्सोर्टियमवर अवलंबून होते.
इलॉन मस्क यांनी 2002 मध्ये अंतराळ वाहतूक सेवा कंपनी SpaceX ची स्थापना केली. अंतराळात लिक्विड प्रोपेलेंट रॉकेट पाठवणारी ही पहिली खाजगी कंपनी आहे. SpaceX ने 2008 मध्ये फाल्कन-1 रॉकेट लाँच केले होते.
फ्लाइटमध्ये इंटरनेटचे सध्याचे नियम काय आहेत?
सध्या आंतरराष्ट्रीय विमाने भारतीय हवाई हद्दीत प्रवेश करतात तेव्हा त्यांना इंटरनेट बंद करावे लागते. कारण भारत या सेवेला परवानगी देत नाही. परंतु, नुकतेच भारताने विमान प्रवासादरम्यान देशात इंटरनेट सुविधा उपलब्ध करून देण्यासाठी नियमांमध्ये सुधारणा केली आहे. नवीन नियमांनुसार फ्लाइटच्या आत ३ हजार मीटरपेक्षा जास्त उंचीवर वाय-फाय सेवा दिली जाऊ शकते. मात्र, जेव्हा फ्लाइटमध्ये इलेक्ट्रॉनिक उपकरणे वापरण्याची परवानगी असेल तेव्हाच प्रवाशांना ही सेवा वापरता येईल.
